αλκαίος

I

(Μυτιλήνη 640 – 570 π.Χ.).Λυρικός ποιητής. O Α. έζησε σε μια εποχή δύσκολη για τις ελληνικές πόλεις, οι οποίες αντιμετώπιζαν σοβαρά εσωτερικά προβλήματα, εξαιτίας της αντίθεσης των μεγάλων αριστοκρατικών γενών, που μετάτην κατάργηση της βασιλείας πάλευαν για να πάρουν στα χέρια τους την εξουσία. Υπήρξε γόνος της περήφανης αιολικής αριστοκρατίας και υπό το πρίσμα αυτό πρέπει να δει κανείς τη μακρόχρονη ανάμειξή του στα πολιτικά προβλήματα της πατρίδας του. Επιθυμούσε και αγωνίστηκε να περάσει η εξουσία σε ορισμένη μερίδα αριστοκρατών της Μυτιλήνης, γι’ αυτό φαίνεται ότι νέος ακόμα ηγήθηκε εταιρείας, δηλαδή μιας μυστικής οργάνωσης, για την ανατροπή του τύραννου Μυρσίλου. Όλοι αυτοί οι αγώνες αντικατοπτρίζονται στην ποίησή του.

Πολύ λίγο τιμητική είναι η νεανική του περιπέτεια στον πόλεμο που έκανε η πατρίδα του εναντίον των Αθηναίων για την κατοχή του Σιγείου (606 π.Χ.). O ίδιος ιστορεί σε ένα ποίημά του πώς πέταξε την ασπίδα του και κατόρθωσε να σωθεί θυμίζοντας ανάλογη δοκιμασία του Πάριου ποιητή Αρχίλοχου. Έγινε εχθρός του Πιττακού, όταν εκείνος εγκατέλειψε τον αγώνα που είχαν αρχίσει μαζί και συνεργάστηκε με τον τύραννο Μυρσίλο, αν και η πικρία του εναντίον του Πιττακού φαίνεται να έχει και προσωπικά ελατήρια. O Α. γνώρισε δύο φορές τα δεινά της εξορίας, εξαιτίας της ανάμειξής του στα πολιτικά: τη μια στην Πύρρα της Μυτιλήνης και αργότερα έξω από το νησί του, οπότε επισκέφθηκε διάφορα μέρη και έφτασε, όπως φαίνεται, έως την Αίγυπτο. Πιστεύεται ότι o Α. ξαναγύρισε στην πόλη του και έζησε εκεί έως το τέλος της ζωής του με κάποια αμνηστία που έδωσε ο Πιττακός.

Από το ποιητικό έργο του Α., που οι Αλεξανδρινοί φιλόλογοι το είχαν διακρίνει σε τουλάχιστον 10 βιβλία, σώζονται λίγα αποσπάσματα (γύρω στα 200). Τα θέματά του, εκτός από τους πολιτικούς αγώνες (στασιωτικά) είναι Ύμνοι σε θεούς και σκόλια (συμποσιακά ποιήματα). Τα συναισθήματα που εκφράζει είναι χαρά, ικανοποίηση, αλλά και πολιτικό πάθος, μίσος και ειρωνεία για τους αντιπάλους, ανάλογα με τις συνθήκες που τον εμπνέουν. Τραγούδησε όμως υπέροχα και τη χαρά της ζωής, την άνεση και την καλοπέραση, τον έρωτα, χρησιμοποιεί δε κάποτε και αλληγορικούς τόνους. Η ποίησή του ξεχωρίζει για την καθαρότητα, τη φλογερότητα και τον έντονο ευδαιμονισμό, τυπικό χαρακτηριστικό της γενιάς του. Δημιούργησε ιδιαίτερο λυρικό μέτρο, που έχει το όνομά του: αλκαϊκή στροφή.

Ο Α., όπως και η σύγχρονή του Σαπφώ, υμνήθηκαν πολύ και θαυμάστηκαν από τους αρχαίους, επηρέασαν δε την αρχαϊκή ελληνική ποίηση. Χαρακτηριστικό της δημοτικότητας που είχε η ποίησή του στην Αττική είναι το ότι συχνά απεικόνιζαν τη μορφή του –πολλές φορές μαζί με τη Σαπφώ– σε αττικά αγγεία. Μεγάλος θαυμαστής του Α., αλλά και μιμητής σε ορισμένα σημεία, υπήρξε o Λατίνος ποιητής Οράτιος.

II

Όνομα διαφόρων ιστορικών και μυθολογικών προσώπων.

1. Γιος του Περσέα και της Ανδρομέδας, πατέρας του Αμφιτρύωνα. Ο γιος του Ηρακλής λεγόταν Αλκείδης ή Αλκίδας.

2. Γιος του Ηρακλή και της Ομφάλης.

3. Γιος του Ανδρόγεω και εγγονός του Μίνωα. Ο Ραδάμανθυς του χάρισε την Πάρο.

4. Αττικός κωμωδιογράφος (τέλη 5ου – μέσα 4ου αι π.Χ). Αναφέρεται και ως Α. ο Μίκκου. Γεννήθηκε στη Μυτιλήνη, αλλά μετοίκησε στην Αθήνα και έγινε πολίτης της. Από τα 10 έργα που αναφέρουν οι πηγές για τον σύγχρονο του Αριστοφάνη κωμικό ποιητή, σώζονται μόνο τα οκτώ.

5. Κιθαρωδός της εποχής του Πελοποννησιακού πολέμου.

6. Ο Μεσσήνιος (τέλη 3ου – μέσα 2ου αι. π.Χ) ποιητής επιγραμμάτων κατά του Φιλίππου Ε’ της Μακεδονίας.

7. Επικούρειος φιλόσοφος (2ος αι. π.Χ).

* * *

ἀλκαῑος, -α, -ον (Α)

ισχυρός, δυνατός, κραταιός.

[ΕΤΥΜΟΛ. < ἀλκή.

ΠΑΡ. αρχ.-μσν. ἀλκαία].